PISQA PACHAJ WATAKUNAMANTA

 Español runakuna chayamusqankumantan, tukuy runakuna, warmi qharikuna, yuraq runaman tukuyapuq runakuna, KAY SUMAQ RIMAYNINCHISTA, KAY RUNASIMISNCHISTA anchatapunin manchakunku.

Paykunapaqsi sasallaña kay rimayninchis, kay siminchis.

Imaraykun hina? Khuchi aka nosqhonniyoq runakuna kaqtinkun. Qellachakunkun. Manan umankuta llank’achiyta munankuchu.

Chaymantataq ignoranten kay runa nispa niwanchis. Hinata qhawaspaqa, pikunan ignorante nisqa kanku? Paykunapuni.

Ñaupataraqmi, chay español runakuna, mana siminchista rimayta atispa, ignorante nispa niwaranchis.

Pikunallan chajrakunata llank’aranku? Wayqenchiskunallan, pananchiskunallan, taytanchiskunallan. Chay español runakunari? Mikhuyllapaq punkisqa runakuna karanku. Chutalayaspallan tiyaranku. Warminkunawan oqllachakuspallan kawsaranku.

Imaraykutaq askha chajrayoq, askha qolqeyoq, askha warmiyoq rikhurimuranku? Kay suyunchisman chayamuqtinkuqa, caballokunawan, revolverkunawan, arcabuces nisqakunawanmi manchachiwaranchis. Chaymantataq, kuraqninchiskunata, yachachiqkunata, harawiqkunata, hamaut’akunatawan wañuchiranku, seq’oyuranku, chakatayuranku, wakin runatataq qatikacharanku, wañuchishayki nispa. Chayrankun chay suwa runakunaqa qolqeyoqman tukuyapuranku. Noqanchistaq, wajchaman tukuyapuranchis, wajchalla tiyakuranchis, ñak’achu runakunata manchakuspa.

Kaychu RUNA HUÑUNAKUY kanman karan?

Kay españolkunaqa ALQA UYWAKUNAN KARANKU. Paykunaqa suwakuyllapin yuyaranku, siki llunk’umanpas tukuyapuranku, qolqerayku, hallp’arayku, mana pitapas manchakuspa. Hinatalltaqmi chay obispokuna, chay curakunapas karanku.

Hina kashaqtinmi 500 watakunaman chayamuranchis, español khuchi runakuna chayamusqankumanta. Hinataqmi, 1821 watamanta chayamuranchis.

Hinatan 179 watakunalla ñak’arishanchis. 1821 watapiqa, qespisqañan kashanchis nispan niwashanchis, noqanchistaq munayninkuman watasqa kashanchis, sapa watan, sapa killan, sapa p’unchay.

Umasapa, aswan yuyayniyoqmi ñoqanchis kasqanchis. Runasiminchista allintapuni rimayta yachanchis. Castellanotapas aswan allinta rimarinchis. Hoq simitapas aswan allintan yacharqapunchis, chayrankun yanki runakunawan inglés runakunawan rimarinchis. Kikillantaqmi francés runakunawanpas rimarinchis. Mayqen runakunawanpas rimallanchismi.

Imaraykun? UMASAPA KASPA, YUYAYNIYOQ KASPA, HATUN SONQOYOQ KASPA, ASWAN RUNA KASPA.

Hina kashaqtinmi kay p’unchaykunaman, kay watakunaman chayamurqanchis: